Alzheimer: zo herken je het en verminder je risico

Je brein werkt zoals altijd, totdat ineens stukjes van je geheugen verdwijnen. Alzheimer kan je brein langzaam aantasten, vaak jarenlang voordat klachten merkbaar worden. Soms ontdek je pas dat het al begonnen is als je belangrijke herinneringen begint te vergeten.

Wat is Alzheimer precies?

“De ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening waarbij je over de tijd zenuwcellen verliest. Dit gebeurt omdat bepaalde eiwitten zich ophopen tussen de cellen en binnen de cellen, waardoor de hersencellen het uiteindelijk niet volhouden en afsterven”, legt Jort Vijverberg, neuroloog en directeur van het Alzheimercentrum Amsterdam, onderdeel van Amsterdam UMC, uit. Het gevolg: geheugenproblemen, taalproblemen en soms gedragsveranderingen.

Alzheimer of dementie?

Veel mensen gebruiken de termen door elkaar, maar er is wel degelijk een verschil. “Dementie is eigenlijk het symptoom dat je ziet, zoals geheugenverlies of gedragsveranderingen. Het zegt niets over de onderliggende oorzaak. De meest voorkomende oorzaak van dementie is de ziekte van Alzheimer”, zegt Vijverberg. Zie het als een paard (Alzheimer) en de uitwerking ervan (dementie).

Testen voor symptomen

Alzheimer kan soms al vóór klachten opgespoord worden via PET-scans, ruggenprikken of bloedtests. “Iemand van vijftig kan al de ziekte hebben, maar misschien pas over twintig of vijftig jaar klachten ontwikkelen,” vertelt Vijverberg. Het blijft dus lastig te voorspellen wanneer iemand echt klachten krijgt.

Leefstijl als wapen

Voor wie al klachten ervaart, is leefstijl belangrijk. “Blijf sociaal actief, train je geheugen, beweeg voldoende, en houd je bloeddruk, suiker en cholesterol in de gaten. Dit helpt om het brein scherp te houden. Leefstijlinterventies hebben echt impact, vooral bij patiënten die intensief begeleid worden.” Zelfs bij Alzheimer kan trainen van het brein verschil maken: wat je gebruikt, behoud je langer. Voor meer leefstijltips raadpleeg Alzheimer Nederland. 

Medicijnen: een sprankje hoop

Er zijn nieuwe medicijnen zoals lecanemab en donanemab die de achteruitgang vertragen door het Alzheimer-eiwit aan te pakken. “Het probleem is dat we in Nederland nog moeten wachten op toestemming van het Zorginstituut voordat we het kunnen voorschrijven.” In landen zoals de Verenigde Staten, Engeland en Duitsland behandelen ze patiënten al.

Risico’s verkleinen: wat kun je zelf doen?

Vijverberg noemt meerdere risicofactoren die in verband staan met Alzheimer. Belangrijke tips: blijf leren, rook niet, beperk alcohol, bescherm je gehoor, beweeg voldoende en voorkom hoofdletsel. Hoofdletsel, zoals door koppen bij voetbal, kan het risico op dementie later verdubbelen of verdrievoudigen. 

Blik op de toekomst

Vijverberg hoopt dat preventieonderzoek verder wordt ontwikkeld en dat medicatie toegankelijker wordt. “Op lange termijn hoop ik dat dementie grotendeels uit de wereld verdwijnt.” Campagnes zoals ‘Sok je mee?’ helpen hierbij, want elk bedrag maakt verschil in onderzoek en levenskwaliteit. 

Meer van Men's Health? Volg ons ook op Facebook en Instagram.