Leroy van de Ree: Is de suikertaks voor onze gezondheid of een cash grab?

Leroy van de Ree aka @voedingsweetjes deelt maandelijks zijn overdenkingen in Men's Health. Zo vroeg hij zich in januari 2025 af of de suikertaks wel zo'n goed idee is.

--

De ‘suikertaks’ in Nederland is de laatste tijd een veelbesproken onderwerp. Een belastingmaatregel die onze gezondheid moet verbeteren door suikerrijke dranken duurder te maken. Maar wat blijkt? Die suikertaks is helemaal geen suikertaks. In een tijdperk waarin zelfs tieners steeds vaker aan ouderdomssuiker (diabetes mellitus) lijden, zouden we mogen verwachten dat er wat serieuzer nagedacht wordt over hoe we gezonder kunnen worden. Maar ja, daar is blijkbaar te veel suiker in de politieke agenda geslopen.

Wat is er aan de hand? Vanaf 1 januari 2024 betaal je meer voor je fles cola, je pak tomatensap en zelfs je erwtendrank. Waarom? Omdat de verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken is verhoogd van 9 naar ruim 26 cent per liter. En ja, dat betekent dus dat ook suikervrije varianten en groente- en vruchtensappen een kwartje duurder zijn geworden. Dit zou ons gezonder moeten maken, zei voormalig staatssecretaris Maarten van Ooijen destijds. Want als iets duurder wordt, kopen mensen het minder vaak, toch? Klopt, maar dit geldt nu helaas niet alleen voor de suikerbommen, maar ook voor dranken die amper suiker bevatten. Lekker doordacht, nietwaar?

En nu komt het! Want we hebben natuurlijk nog de industrie, die ook lekker creatief omgaat met de regels. Ze voegen wat melkpermeaat toe aan jus dorange en klaar is Kees. Melkpermeaat is een restproduct van kwark. En waarom doen ze dat? Omdat dranken met een beetje zuivel worden vrijgesteld van de verbruiksbelasting. Je leest het goed: een minuscuul beetje melk erin en de belasting verdwijnt als sneeuw voor de zon. Het is fascinerend hoe snel fabrikanten steeds weer weten in te spelen op de mazen in de wet. Dit betekent dus ook dat tomatensap zonder toegevoegde suikers duurder wordt, maar chocolademelk met veel meer suiker is vrijgesteld van deze verhoging omdat het zuivel bevat.

De lobby van de voedselindustrie was sterker dan het gezonde verstand

In andere landen werkt een suikertaks wel. In het Verenigd Koninkrijk heeft het geleid tot een flinke daling van het suikergehalte in huismerk-frisdranken. Fabrikanten kregen daar een duidelijke financiële prikkel: minder suiker betekent minder belasting en daardoor goedkopere producten. Op basis van onderzoek adviseert de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) landen om een soortgelijke suikertaks in te voeren. In Nederland zijn we eigenwijs en negeren we dit advies. Of is het een bevestiging dat de lobby van de voedselindustrie sterker is dan het gezonde verstand? Hier hebben we gekozen voor de makkelijke weg: gewoon alle dranken (zonder alcohol) duurder maken, ongeacht hoeveel suiker erin zit. Een rare maatregel aangezien suikervrije varianten nu ook fors duurder zijn en er geen financieel voordeel is om een minder suikerrijke variant te kiezen. Waarom zou je iemand ontmoedigen om een gezondere keuze te maken?

En dan heb je natuurlijk ook nog de vraag: wat doet de overheid eigenlijk met die honderden miljoenen die ze ophalen met de frisdranktaks? Wordt het geld gebruikt voor gezondheidsprogramma’s, voorlichting op scholen of subsidies op gezonde voeding? Nee hoor, het gaat regelrecht de schatkist in. In het Verenigd Koninkrijk gaan de opbrengsten van hun suikertaks naar schoolprogramma’s die gezond leven stimuleren. Hier in Nederland gaan we blijkbaar liever voor de cash grab zonder enige verbetering van onze gezondheid. Dus waar blijft de suikertaks die echt op suiker mikt, een gericht beleid zonder loopholes voor bedrijven en opbrengsten die teruggaan naar de samenleving. Dat zou pas een gezonde zet zijn. Tot die tijd blijft het vooral een geval van de staatskas spekken met de ‘gezondheid’ als dun excuus.

--

Leroy

De columns van Leroy en onze andere columnisten als eerste lezen? Neem een abonnement op Men's Health.