Krijg je kanker van sex?

De Amerikaanse acteur blijkt niet de enige. Eerder verschenen alarmerende berichten in diverse media. Van orale sex kun je kanker krijgen. De aanleiding: een Amerikaanse onderzoek van een gerenommeerde universiteit naar het verband tussen het seksueel overdraagbare Humaan Papillomavirus en kanker in de mond-keelholte. Reden voor paniek? Men’s Health zocht het uit.

Grote kans op besmetting
Het is de Dries Roelvink van de virussen. Je zit er niet op te wachten, maar hij is overal. Zijn naam is Humaan Papillomavirus, kortweg HPV. Er zijn meer dan honderd typen van dit virus die continu rondwaren onder de bevolking. Ongeveer driekwart van de Nederlanders komt dan ook minstens een keer in z’n leven met HPV in aanraking. Oké, dat is minder dan met Dries Roelvink, maar nog steeds erg vaak. Je kunt het virus oplopen door sex (waaronder de orale en anale varianten), huidcontact en zelfs door het gebruik van een handdoek waar het virus in zit. HPV nestelt zich vooral in epitheelcellen van de huid en het slijmvlies. Het epitheel is het weefsel dat organen en andere weefsels bedekt. In die cellagen voelt het virus zich thuis en vermenigvuldigt het zich.

Hele grote bloemkolen
HPV is vooral bekend doordat bepaalde typen van het virus genitale wratten veroorzaken, een veelvoorkomende seksueel overdraagbare aandoening (soa). Ze zien eruit als kleine platte of bloemkoolachtige wratjes die op of rond je edele delen of anus zitten. Ontzettend lullig want er zijn maar weinig vrouwen die een geslachtsdeel met bloemkooltjes aantrekkelijk vinden, maar echt kwaad kunnen ze niet. En voor je het weet zijn ze al weer met de noorderzon vertrokken. Als ze op een vervelende plek zitten of je een doorn in het oog zijn, kun je de huisarts om een recept vragen voor een vloeistof of crème waarmee je ze kunt aanstippen. Weer andere typen HPV veroorzaken kleine wratjes op de normale huid, die net als de genitale wratjes vanzelf weer verdwijnen. Al met al zijn de meeste typen HPV onschuldige en tijdelijke reisgenoten. Bij een goed werkend immuunsysteem verdwijnen ze vanzelf weer uit je lichaam.

HPV en kanker
Helaas zitten er in de HPV-familie ook een paar kwaaie pieren. Een daarvan is bijvoorbeeld HPV-16. Dit type wordt verantwoordelijk gehouden voor het grootste deel van de gevallen van baarmoederhalskanker bij vrouwen. Maar ook bij mannen kan dit type kanker veroorzaken, waaronder peniskanker, anuskanker (door anale sex) en kanker in de mond-keelholte. Onlangs publiceerde de Amerikaanse John Hopkins Universiteit de uitkomsten van een onderzoek naar HPV en kanker van de orofarynx, de mond-keelholte inclusief de amandelen en amandelresten. Amerikaanse artsen zagen al jaren een flinke stijging van het aantal relatief jonge, niet-rokende mannen met deze vorm van kanker. De onderzoekers van John Hopkins volgden hun intuïtie en onderzochten weggehaald tumorweefsel op HPV. De uitkomsten waren opzienbarend: mensen met HPV type 16, bleken 32 keer meer kans te hebben op kanker in de mond-keelholte. Al snel verschenen, ook in Nederlandse media en op websites, berichten dat orale sex gevaarlijker zou zijn dan roken. Roken – vooral in combinatie met stevig drinken- gold altijd als de belangrijkste risicofactor voor kanker van de mond-keelholte.

Asfalt
Toch is er in wetenschappelijke kring veel kritiek op het onderzoek geweest. De cijfers zijn volgens wetenschappers van over de hele wereld helemaal niet representatief voor andere landen, zoals Nederland. Bij het onderzoek van de John Hopkins Universiteit was bij 60 tot 80% van de mensen met kanker in de orofarynx het Humaan Papillomavirus betrokken. In Nederland en Duitsland is dat percentage ongeveer 20 tot 25%. Maar in Zweden zijn weer wel veel HPV-gerelateerde gevallen van orofarynxkanker: zo’n 95%. Dat de cijfers zo verschillen kan diverse oorzaken hebben. In het Amerikaanse onderzoek bleken met name de niet-rokers en de niet-drinkers orofarynxkanker door HPV te krijgen. In Zweden en Amerika zijn krachtige anti-rookcampagnes geweest waardoor het aantal rokers in die landen is teruggelopen. Er zijn onderzoekers die denken dat niet-roken bij HPV-gerelateerde kanker misschien een nadeel is. Het zou kunnen dat rokers een ander epitheelweefsel hebben. Dat het stugger is – geasfalteerd zo je wilt - en dat het virus er wat moeilijker in komt. Maar anderzijds is roken nog steeds de belangrijkste risicofactor voor de ‘reguliere’ kanker in de mond-keelholte, zeker in combinatie met stevig drinken. De rol van roken is in dit geval dus een beetje dubbel.

Kleine kans op kanker
Gelukkig krijgt niet iedereen die de hoogrisico-typen van HPV oploopt ook daadwerkelijk kanker. Meestal heeft het afweersysteem het virus al om zeep geholpen voordat er kanker kan ontstaan. Daarnaast schudt de huid de cellen er als het ware uit, doordat huidweefsel steeds vernieuwd wordt. Een infectie kan wel tien tot twaalf jaar duren. Maar bij de meeste mensen duurt een HPV-infectie maar twee jaar. Waarom HPV bij sommige mensen dan kanker wordt is nog niet opgehelderd. Het is in ieder geval niet alleen het virus zelf dat kwaadaardig wordt. Wel zijn de eiwitten in het virus belangrijk voor de groei van de tumor. Maar als je besmet bent met HPV type 16 hoef je dus niet per se kanker te krijgen.

Voorkomen is…
Het slechte nieuws is dat je van sex dus inderdaad kanker kunt krijgen en dat een HPV-besmetting moeilijk te voorkomen is. Je kunt het virus tijdens het vrijen (aanraken, wrijven) op de huid of het slijmvlies oplopen of overdragen. Ook een condoom biedt geen zekerheid, omdat HPV ook in de huid buiten de condoomrand kan zitten. In feite kun je er dus niet veel tegen doen, behalve dan proberen zo weinig mogelijk verschillende sekspartners te hebben en een condoom te gebruiken. Het is net als met een loterij: hoe vaker en met hoe meer loten je meespeelt, hoe groter je kans is op prijs. Maar de kans op de hoofdprijs blijft klein. Zowel anuskanker, peniskanker als kanker in de mond-keelholte komen relatief weinig voor. Het goede nieuws is dus dat er geen reden is om sex af te zweren. Het is overigens niet uitgesloten dat jongens in de toekomst – net als meisjes nu - een vaccinatie krijgen tegen een aantal gevaarlijke HPV-typen. In wetenschappelijke kring is daar momenteel volop discussie over.

Verklein je kans op een HPV-besmetting

-Blijf zo lang mogelijk maagd (je weet tot de eerste keer immers toch niet wat je mist). Mannen die op jonge leeftijd beginnen met sex, hebben een grotere kans op een HPV-infectie.

-Gebruik altijd een condoom. Hoewel dit geen 100% bescherming biedt, verkleint het de kans op besmetting met HPV. Voor homoseksuele mannen is het extra belangrijk om een rubber te gebruiken omdat de kans op besmetting tijdens anale seks groter is (door wondjes). Anuskanker komt vaker voor onder homoseksuele mannen.

-Zeg dag tegen je one night stands. Monogamie is het toverwoord in deze, het verkleint de kans op een HPV-besmetting.

-Neem een christelijk vriendinnetje. Een partner die veel vriendjes heeft gehad kan al HPV bij zich dragen en jou daar vervolgens mee besmetten.

-Ben je besneden? Dat is gunstig. De kans op peniskanker is kleiner bij mannen die besneden zijn.

Door: Liza Leijenhorst