Feit of fabel: ‘De ene calorie is de andere niet’
Gaat het bij de calorieën puur om innerlijk?
© Getty Images - NickyLloyd
De calorie houdt monden altijd bezig. Niet alleen door ze te eten, maar vooral door erover te discussiëren. Zo ook met de vraag: zijn alle calorieën gelijk?
Een groot deel van de fitnessgemeenschap is een aanhanger van CICO: Calories in-Calories out. Dit beschrijft de tweede wet van thermodynamica: Energie kan niet zomaar vergaan, of uit het niets ontstaan. Vertaald naar het menselijk lichaam, wordt overtollige energie dus ergens opgeslagen, en worden energietekorten opgevuld met lichaamseigen stoffen. Oftewel: eet minder calorieën dan je verbruikt en je valt af, en andersom. Klinkt simpel, maar het zorgt voor verdeeldheid. Waarom?
‘De ene calorie is de andere niet’
Dit simpele rekensommetje kent tegenstanders, juist omdat het zo simpel is. Ons complexe lijf is niet te vatten in plus en min. Daarom zeggen zij: ‘De ene calorie is de andere niet’. 100 calorieën uit snacks levert niet hetzelfde resultaat op als 100 calorieën uit groenten. Welk kamp heeft gelijk, of valt er voor beide partijen wat te zeggen?
Ter verdediging van de CICO-predikers: de calorie zegt niks dieps over de inhoud van voeding. Het is simpelweg een meeteenheid, zoals de gram, de meter, of de liter. Daarmee is het de basiswaarde van de rekensom die het vertegenwoordigt. Staat jouw calorieteller aan het eind van de dag op een min-getal, dan moet er energie vrijgemaakt worden in het lichaam; je verliest dus gewicht.
Het levende bewijs hiervan zijn mensen als Mark Austin, schrijver van het boek The McDonald’s Diet, en Dr. Mark Haub, bekend van ‘the Twinkie diet. De eerstgenoemde viel bijna zes kilogram af. Haub verloor ruim twaalf kilogram met voornamelijk fast food. Ook de bloedwaarden van beide heren verbeterden. Ondanks hun ongezonde voeding, wogen de gezondheidsvoordelen van afvallen zwaarder. Conclusie: calorieën zijn calorieën, waar ze ook vandaan komen.
Wat is zwaarder: 10 kilo lood of 10 kilo veren?
Om af te vallen, lijkt inderdaad alleen het resultaat van de rekensom te tellen: een calorietekort. Maar hoe zit het dan met de tegenhangers? Spuien zij emotionele onzin? Ook niet helemaal. De waarden van calorieën lijken heel erg op het eeuwenoude kinderraadsel: ‘Wat is zwaarder, 10 kilo lood, of 10 kilo veren?’ Die zijn natuurlijk even zwaar, maar in de context van calorieën komt daar nog een vraag achteraan: ‘Wat laat je liever op je voet vallen?’
Een calorietekort van 500 dankzij McDonald’s levert misschien evenveel gewichtsverlies op als hetzelfde tekort via een mediterraans dieet, het voelt natuurlijk veel prettiger om die laatste optie zo veel mogelijk te kiezen. Net zoals het prettiger voelt 10 kilo veren op je voet te laten ploffen dan lood. Calorieën hebben namelijk inhoud, in de vorm van macro- en micronutriënten.
Ze zeggen wel eens: ‘Macronutriënten bepalen hoe je eruit ziet, micronutriënten bepalen hoe je je voelt.’ Snacks zitten vaak vol koolhydraten en vetten, maar afvallers met een eiwitrijk dieet verliezen meer vet, en minder spiermassa – al is het totale gewichtsverlies hetzelfde. Micronutriënten als vitamine en mineralen zijn dan weer erg gezond voor organen, brein en hormonen. En ook binnen in het lichaam hebben bepaalde calorieën een andere werking.
Zelfde uitkomst, andere berekening
Ongeveer tien procent van je dagelijkse energieverbruik komt van TEF: Thermic Effect of Food. Het kost eten om eten te verteren, daar komt het op neer. In 2010 vergeleken onderzoekers welk effect de samenstelling van een maaltijd had op dit proces. Een groep kreeg ‘whole foods’, de ander bewerkt voedsel. Groep A verminderde de maaltijd met zo’n 20% - 137 kcal – door het bijkomende energieverbruik. Groep B verbrande hiermee maar 73 kcal, slechts tien procent van de maaltijd.
Dat brengt ons bij de conclusie van deze hele strijd. Het is makkelijker en beter voor je om af te vallen met een gezond dieet hoog in eiwitten en vezels. Maar CICO beroept zich altijd op het basisprincipe van afvallen en aankomen, die simpele rekensom. Daarbij hoeft eten niet gedemoniseerd te worden. Je wordt niet dik van suiker en koolhydraten. Je wordt dik van te veel eten.
Met mate
Vooral voor mensen die uit een zeer ongezonde leefstijl komen, kan dit juist houvast geven. Drastische veranderingen zijn heftiger en moeilijker vol te houden. Iets simpels als: eet af en toe nog iets ongezonds, maar in mindere mate, kan het juist behapbaar maken. Dat gezegd hebbende: niets smaakt zo goed als gezond zijn voelt.